نشست نقد کتاب «آلن تورینگ: پدر هوش مصنوعی و کامپیوترهای امروزی»
نشست نقد و بررسی کتاب « آلن تورینگ: پدر هوش مصنوعی و کامپیوترهای امروزی » مورخ سه شنبه ۲۵ اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۳ به همت کتابخانه مرکزی دانشگاه الزهرا (س) برگزار شد.
به گزارش معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه الزهرا (س) به نقل از کتابخانه مرکزی، نشست نقد کتاب «پدر هوش مصنوعی و کامپیوترهای امروزی» با حضور دکتر بهرام صادقی بی غم، مولف اثر و عضو هیئت علمی گروه علوم کامپیوتر دانشگاه الزهرا(س) دکتر رحیم زارع نهندی، مهمان ویژه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و ناقد اصلی اثر، دکتر سعید رضایی شریف آبادی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی به عنوان مدیر جلسه و ناقد دوم، دکتر امیر غائبی، عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و ناقد سوم و همچنین دکتر کامران دیوانی آذر، عضو هیات علمی گروه ریاضی دانشگاه الزهرا(س) به عنوان ناقد چهارم برگزارشد.
گفتنی است در این نشست دکتر مهران شاه منصوری مدیر محترم پژوهش، لعبت درخشانی، مدیر کتاخانه مرکزی و جمعی دیگر از اعضا هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) از جمله، دکتر بتول سجاد و دکتر پریناز روشنی و جمع کثیری از دانشجویان و علاقمندان نیز حضور داشتند که به نقد و بررسی کتاب پرداختند.
در ابتدای نشست؛ درخشانی، رئیس کتابخانه مرکزی ضمن سپاسگزاری از قبول زحمت مولف و ناقدین این نشست به حاضرین خوش‌آمد گفته هدف این نشست را؛ ۱- تشکیل فضا و بستری برای تثبیت، تقویت و توسعه فرهنگ نقد و گفتمان علمی در جمع دانشمندان و صاحبنظران ۲- معرفی آثار و توانمندی های الزهرائیان ۳-و نیز تقویت فرهنگ کتابخوانی در دانشگاه الزهرا بیان نمود. درخشانی ادامه داد؛ در اهمیت و ضرورت نقد برای توسعه علمی تردیدی نیست زیرا که نقد و گفتگوی علمی از الزامات فرهنگ دانشگاهی است و نقش نقد علمی و انتقاد عالمانه و منصفانه در رشد علمی و توسعه فرهنگی کشور امری بدیهی است. نقد و نقادی آدابی دارد که مدارا و رواداری و تحمل نظر مخالف و ارج نهادن به مخالف مهمترین مؤلفه های آن به شمار می روند.
ایشان برگزاری چنین جلساتی را در راستای اجرائی سازی برنامه های راهبردی پژوهش دانشگاه الزهرا و با توجه بر تاکید معاونت پژوهش و فناوری بر پویا سازی هر چه بیشتر کتابخانه مرکزی برشمردند.
سپس دکتر سعید رضائی شریف آبادی، مدیر و ناقد جلسه ابتدا ضمن تاکید بر ضرورت پویایی کتابخانه ها در عصر امروز و به ویژه اهمیت برپایی این گونه اقدامات در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی، متذکر شد که؛ «انتقال دانش وظیفه اصلی کتابخانه هاست که این مسئولیت از یک سو از طریق تهیه منابع علمی و مجموعه سازی صحیح در کتابخانه ها امکان پذیر است و از سوی دیگر ایجاد فضا و بستری برای معرفی، نقد و بررسی کتاب‌ها با حضور صاحبان آثار، اندیشمندان، متخصصان، دانشجویان و پژوهشگران در کتابخانه ها صورت می گیرد.» . دکتر رضائی شریف آبادی ضمن تقدیر از این اقدام کتابخانه مرکزی، اظهار امیدواری کرد که این اقدامات ادامه دار باشد.
سپس مدیر نشست، نویسنده اثر و اعضا پانل نقد را معرفی کرده و به بیان بخش های قابل توجهی از کتاب پرداختند. ایشان انتخاب این کتاب را با توجه به موضوع «هوش مصنوعی» و فراگیری آن در جهان امروز قابل توجه برشمرده و به تاثیر آن در جوامع بشری اشاراتی نمود.
دکتر صادقی بی غم، مولف کتاب «پدر هوش مصنوعی»، این‌گونه کتاب را معرفی کردند که؛ «به دلیل رشته تحصیلی‌ام و برای اینکه در کلاس‌های درس دانشجویان را علاقمند تر کنم هر از چندگاهی به بخش هایی از زندگی دانشمندان اشاره می کنم واز این روی مجبور می شوم که تاریخ را هم مطالعه کنم. با شروع پاندومی کرونا و خانه نشین شدن از فرصت استفاده کردم و هر چه می دانستم را در مدت دو ماه نوشتم؛ عجله داشتم زیرا که امیدوار بودم کرونا تمام و سرمان شلوغ شود. اما این اتفاق نیفتاد و همچنان فرصت بود. حدود چهار ماه دیگر را هم پژوهش کرده و زندگینامه را دقیق‌تر و کامل‌تر کردم.»
نویسنده کتاب درخصوص جمع آوری مطالب و تاریخچه زندگی تورینگ این‌گونه توضیح داد که؛ « با یکی از نامداران کامپیوتر جه
ان مارتین دیویس که متاسفانه در سال ۲۰۲۳ در ۹۴ سالگی فوت کرد دو سال قبل از درگذشت او در تاریخ بیستم دی ماه ۱۳۹۹ در مورد تورینگ صحبت کردم. او ادامه دهنده راه تورینگ بود که با اختلاف دوازده سال، با راهنمایی استاد راهنمای آلن تورینگ دکتری اش را گرفته بود. مصاحبه ام با ایشان را در انتهای کتاب آورده ام و بی واسطه، نظرات جالب ایشان را در مورد تورینگ نوشته ام. همچنین از خاطرات نزدیکانش استفاده کرده و از صحبتهای دختران روانشناس تورینگ و خاطرات مشترکشان استفاده کردم. عکس دوچرخه آلن را یافته و با نقل قول‌هایی در همان مورد بازنویسی کرده ام. تصویری از هتلی را یافتم که در شب قبل از مدرسه آنجا مانده بود. فیلم‌ها و کتاب‌هایی که در موردش هست را دیده و حتی دست نوشته های محرمانه اش را یافته‌ام. سعی کرده‌ام با درک آن روزهای لندن، زندگی اجتماعی همان زمان را بدون اینکه تحریفی در رویدادها نمایم، به‌صورت داستان بنویسم تا جذابیت کتاب بیشتر شود و عموم هم بتوانند با زندگی تورینگ آشنا شوند. شبیه این شیوه نگارش را در کتاب قلندر و قلعه نوشته یحی یثربی در مورد زندگی سهرودی شیخ اشراق دیده ام.»
ایشان ادامه دادند: « با طولانی تر شدن کرونا و ادامه خانه نشینی، بخش‌های خسته کننده آن را حذف و مطالب جدیدی به انتهای کتاب اضافه کردم که در واقع علم به زبان ساده بودند. در انتهای کتاب به زبان ساده مفهوم الگوریتم را با کمک تصاویری که دخترم کشیده است توضیح داده‌ام. به مساله ای اشاره کرده ام که کامپیوتر هیچگاه قادر به حل آن نخواهد بود. در این کتاب موارد دیگر علمی مرتبط را به زبانی ساده آورده ام. در نهایت از برخی نویسندگان و کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای نظر گرفته و بارها تغییراتی در آن دادم تا کتاب به حالت فعلی در آید. نام اولیه کتاب را “خالق ژولیده” گذاشته بودم که بعد از مشورت با ناشر کتاب، انتشارات گوتنبرگ، تغییر دادم.»
ایشان در انتها با اشاره به اینکه در نگارش کتاب از ادبیات و شعر و رمان نیز بهره گرفته‌اند، تاکید داشتند که امروز، نگارش دانش روز، به صورت عالمانه اما به زبان ساده و قابل درک برای همگان، امر مهمی است که آن را بسیار مدنظر قرارداده اند.
در ادامه دکتر زارع نهندی،مهمان ویژه نشست و استاد تمام و عضو هیئت علمی گروه ریاضی دانشگاه تهران، با تشکر از کتابخانه دانشگاه الزهرا(س) به منظور برپایی نشست نقد و بررسی کتاب و همچنین با تقدیر از استقبال اساتید و دانشجویان گفت: اشتیاق دکتر صادقی بی غم و تلاش وی در تالیف این کتاب جهت استفاده عموم از علوم روز دنیا ستودنی است.کتاب «پدر هوش مصنوعی» کتابی خواندنی دارای یخش بندی های مناسب، همراه با عناوین مناسب و سنجیده شده است. در بخش اول کتاب، اطلاعات جالبی درباره نبوغ تورینگ بیان شده است و آن را آینه ای برای انعکاس دل مشغولی‌ها و جو اجتماعی دوره زندگی ایشان برشمردند به ویژه اشاره به زحمات، فداکاری ها و توجه والدین آلن نسبت به ادامه تحصیل ایشان. در بخش دوم به زبانی ساده ، تعریفی از ماشین تورینگ و مفهوم الگوریتم برای افراد غیر متخصص وجود دارد که سبب جذب مخاطب به ادامه مطالعه می شود.
دکتر زارع اشتباهات چاپی کتاب را بسیار کم تعرف کردند و جمع آوری مطالب را کم نظیر دانستند؛ که با مطالعه زندگی نامه و دیدن فیلم های مرتبط بسیار استادانه و باظرافت بیان شده اند. به ویژه اینکه با وجود حفط اصالت و واقعیت از بیان مطلبی که ضروری نبوده گذشته اند. کتاب داستانی است که روایات و مستندات با امانت داری بیان شده اند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پایان گفت: اغلب کتابهای نوشته شده و موجود در این موضوع ترجمه ، کوتاه و از سوی افراد غیر متخصص و غیرفن به نگارش درآمده اند و چالش هایی دارد که هیچ کدام جای این اثر را نمی گیرد. ایشان با اشاره به قیمت نازل و مناسب کتاب آن را هم راستا با هدف اصلی نویسنده ؛ علم به زبان ساده و برای عموم برشمردند که با وجود ویژگی های مثبت و مطلوب کتاب به تهیه نسخه الکترونیک آن توصیه کردند.
دکتر دیوانی آذر یکی از ناقدان اثر ضمن تایید موارد اشاره شده توسط ناقد اول، گفت: عمومی سازی علم به ویژه برای علوم ریاضی و فیزیک حائز اهمیت می باشد زیرا موجب ایجاد انگیزه و اشتیاق جهت ورود به این علوم و علاقه مندی افراد می شود. این کتاب به اهمیت موضوع هوش مصنوعی و نقش تورینگ، شخصی که در جنگ جهانی دوم، سرنوشت جنگ را عوض کرد،پرداخته و بسیار مهم است.
در ادامه نشست نقد و بررسی، دکتر غائبی درباره کتاب «پدر هوش مصنوعی» بیان کرد: در این اثر،استاد صادقی بی غم به درستی یک دانشمند برجسته را معرفی کردند. اصطلاح و کلید واژه هوش را از منظر علوم تربیتی می توان به هوش های عقلی،عاطفی،تصویری و… تقسیم بندی کرد و ازدیدگاه فناوری،تعاریف متعددی برای هوش مصنوعی وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) در پایان با طرح چند پرسش به اهمیت موضوع کتاب و دامنه آن پرداخت و گفت: امروز آیا هر کس ماشینی بسازد که توانایی حل مسئله داشته باشد، هوش مصنوعی محسوب می شود؟ آیا کارهای تورینگ، پایه های مسیری مهم بوده است؟ در نهایت می توان گفت که هوش وابسته به محیط اجتماعی است که می تواند انواع و اقسام شرایطی را ایجاد کند که موجب تغییر محیط شوند.
دکتر شاه منصوری،مدیر پژوهش دانشگاه الزهرا(س) خاطرنشان کرد: از کتابخانه مرکزی دانشگاه الزهرا (س) بابت تلاش ها و خدمات ارزنده اش، تشکر می کنم.امروزه در دانشگاه ها یکی از مسئولیت های اجتماعی، بیان و ارائه علوم به زبانی ساده و روان است. خواندن زندگینامه ها و سرگذشت ها، طیف های گوناگون مردم را ترسیم می کند.در جوامع، تعداد افراد تاثیر گذار بسیار اندک است،تمایز این افراد با عموم مردم در انتخاب راه های سخت بر تر بر سر دو راهی زندگی می باشد.کتاب «پدر هوش مصنوعی» به جوانان به ویژه دانشجویان متذکر می شود که اغلب دانشمندان در هنگام مواجهه با دوراهی های زندگی مسیر سخت تر اما درست تر را انتخاب کرده اند. این کتاب به خوانندگان به ویژه انگیزه زندگی می بخشد به ویژه اینکه خود این کتاب هم توسط نویسنده در دوره سخت شیوع ویروس کرونا تالیف شده است.
دکتر روشنی،از حاضرین نشست، با اشاره به اهمیت آشنایی با زندگینامه دانشمندان و مطالعه در این حوزه افزود: جهت آمادگی رویارویی با چالش ها و سختی های علم آموزی، دانستن تجربیات و سرگذشت دانشمندان، مفید است و به همه دانشجویان علوم ریاضی، مطالعه کتاب « ریاضی دان های نامی» را توصیه می کنم.
دکتر سجاد نیز درباره اثر دکتر صادقی بی غم به نکته ای قابل توجه اشاره کرد و گفت: امروز، برخی از جوانان عمر خود را ارزان از دست می دهند و نسبت به فرصت هایشان بی اهمیت هستند در نتیجه باید ایجاد انگیزه کرد تا جوانان اشتیاق پیدا کنند.این کتاب به خوبی در زمینه هنر جذب مخاطب قدم برداشته و خواندنی می باشد.
آقای کاوند، یکی دیگر از حاضرین نشست بود، ایشان با توجه به تجربه و سبقه بیش از ۵۰ ساله خود در صنعت چاپ و نشر درخصوص انتشارات این کتاب مواردی را بیان داشتند. ایشان انتشارات گوتنبرگ را در تسهیل دسترسی به کتاب بین مردم پیش قدم برشمردند. همچنین بر اهمیت آشنا کردن نسل جدید و جوانان با دانشمندان مطالبی بیان کردند.
در پایان نشست،دکتر صادقی بی غم به پاسخگویی سوالات و ابهامات مطرح شده پرداختند و در خصوص هوش مصنوعی و برداشت خود از عملکرد این هوش، موارد مهمی را ذکر کردند.
لینک فیلم گزیده ای از نشست در اینجا قابل دسترس است.